ایران و آمریکا بر سر دوراهی برجامی | «تصمیم سیاسی» یا «تضمین امنیتی»؟

روزنو :طی سه ماه گذشته مذاکرات برجام متوقف شده و همین امر سرنوشت توافق هسته‌ای را مبهم‌تر از همیشه ساخته است. دو طرف بر سر دوراهی تصمیم‌ ایستاده‌اند و باید دید کدام مسیر را انتخاب می‌کنند.

ایران و آمریکا یک سال پیش مذاکرات غیرمستقیم با یکدیگر برای احیای برجام را در وین آغاز کردند. این گفتگو‌ها به دنبال انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست‌جمهوری ایران به مدت چند ماه توقف شد. گفتگو‌های وین در نهایت با هیأت مذاکره‌کننده جدید ایران به سرپرستی علی باقری کنی که جانشین عباس عراقچی شده است از سر گرفته شد.با این حال این مذاکرات از چند ماه پیش بدون اینکه هیچ کدام از طرف‌ها از شکست آن سخن بگویند بار دیگر متوقف شده است.

در این میان منابع خبری غربی از اختلاف بر سر لغو تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران به عنوان مانع اصلی در راه دستیابی به توافق برای احیای برجام یاد می‌کنند.

اخیراً سخنگوی وزارت خارجه آمریکا توپ را باز هم در زمین ایران انداخت و با ابراز تردید درباره رسیدن به توافق در عین حال اذعان کرد: توافق با ایران منافع آمریکا و همه طرف‌ها را تأمین خواهد کرد. این در حالی است طرف‌های ایرانی می‌گویند که این مذاکرات معطل تصمیم سیاسی واشنگتن است.

برخی از دپیلمات‌های اروپایی با اشاره به سفر مورا به تهران آن را یک حرکت بدون پیشرفت خوانده و تأکید دارند که فاصله دو طرف در حال افزایش است.
از سوی دیگر برخی از میانجیگران سیاسی نیز از دستیابی به توافق سخن می‌گویند.

طرف‌های غربی درباره برجام چه می‌گوید؟

اگرچه مقامات ایرانی بار‌ها در اظهارات خود سیاست مذاکره بر‌ای مذاکره را نفی کرده‌اند، اما اظهاراتی مبنی بر جدی نبودن تهران بر سر میز مذاکره بهانه‌ای است که طرف غربی عنوان می‌کند. با این وجود رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اظهاراتی عنوان کرد: نشانه‌ای مبنی بر اینکه ایران برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای «جدیت» ندارد در دست نیست.

دیپلمات‌های غربی می‌گویند ایران اصرار دارد که سپاه پاسداران باید از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا خارج شود؛ موضوعی که آمریکا گفته است تحقق آن منوط به دریافت تضمین‌های امنیتی از طرف ایران است.
خواسته ایران از مذاکرات احیای برجام

با توجه به سرنوشت ابتدایی برجام، ایران خواستار رسیدن به توافقی قوی و بادوام است. حسین‌امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در این باره گفت: هدف ما در این مذاکرات رسیدن به توافقی قوی و بادوام است و از طرف آمریکایی خواسته‌ایم واقع بین باشد، تأکید کرده‌ایم لغو تحریم‌ها در تمامی بخش‌ها و ارائه ضمانتهای اقتصادی یکی از مهم‌ترین نکات در دستور کار مذاکراتی ماست.

ابتکارات و پیشنهادهای خاص

در این میان ایران چند روز پیش از طرح «ابتکارات و پیشنهاد‌های خاصی» برای احیای برجام خبر داده بود. به گفته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این طرح در جریان سفر اخیر انریکه مورا، مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به تهران با وی در میان گذاشته شد. در همین حال مجلس خواستار توضیح در این باره شد.

وحید جلال‌زاده نیز در مورد جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران گفت: یکی از موضوعات اختلافی موضوع تحریم سپاه است

وی در خصوص هدف سفر انریکه مورا مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به جمهوری اسلامی گفت: فرستاده اتحادیه اروپا سعی بر این دارد طرف آمریکایی و ایرانی را به یکدیگر نزدیک کند اما بدون شک ما آنچه که باید انجام می‌شد را به مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا انتقال دادیم و‌امیدواریم مورا نیز به درستی نظرات ما را به طرف آمریکایی منتقل کند.

این درحالی است که نماینده روسیه در مذاکرات وین نیز پیشتره اعلام کرده بود، مسکو نمی‌تواند با ظرفیت کامل خود در مذاکرات وین حضور داشته باشد.

ایستگاه پایانی

در صورت اتخاذ تصمیمات سیاسی، این توافق می‌تواند در چند روز آینده نهایی شود. در این میان برخی نیز از پذیرش توافقی ضعیف‌تر از برجام سخن گفته و طرفین را تشویق به پذیرش راهکاری میانه می‌کنند، اما برخی از صاحبنظران سیاسی تأکید دارند که پذیرش توافقی ضعیف‌تر از برجام و توجه نکردن به مسأله انتفاع اقتصادی از توافق احتمالی، در عمل راه را برای تشدید تحریم‌ها در آینده ایجاد کرده و شوکی به مراتب شدیدتر از خروج ترامپ از برجام را ایجاد خواهد کرد.

اما رفت و آمد مقامات اروپایی و رایزنی های میانجیگران بین المللی بر این نکته تاکید دارند که امریکا و اروپا با توجه به شرایط کنونی همچنان تعاملات دیپلماتیک را به نفع خود می دانند.